Zwyczaj ten polega na tym, że bezpośrednio po zawarciu małżeństwa nowożeńcy z urzędu stanu cywilnego udają się pod pomnik i składają pod nim kwiaty. Następnie pomnik ten służy jako dobre tło podczas przyjmowania życzeń od zaproszonych gości weselnych i innych osób oraz wykonywania pamiątkowych zdjęć.
Ma to być wyraz szacunku nie tylko dla osób upamiętnianych danym pomnikiem, ale także dla innych zmarłych i poległych, w tym nieżyjących członków rodziny, rodziców czy dziadków. Jest to podziękowanie za pokój, obecne i przyszłe życie. Nowożeńcy stają w ten sposób po stronie życia i mówią „nie” wojnie. Wyraża to też więź z miejscowością i społeczeństwem.
Pochodzenie tej tradycji nie jest do końca zbadane, prawdopodobnie jednak pochodzi daleko sprzed okresu radzieckiego i jest związane z tradycjami słowiańskimi polegającymi na oddawaniu czci zmarłym przy różnych, ważnych życiowo wydarzeniach, które uskuteczniano jeszcze w okresie przedchrześcijańskim.
Tradycję tę upowszechniono w Związku Radzieckim, gdzie zwyczaje związane ze ślubem starano się standaryzować, najintensywniej od lat 60., od kiedy to starano się nadać bardziej doniosłą atmosferę ślubom cywilnym. Urzędy stanu cywilnego umożliwiały nawet zamówienie samochodu na taką okazję. Zwyczajowo kwiaty składano pod pomnikami Włodzimierza Iljicza Lenina, czasami pod pomnikami związanymi z Wielką Wojną Ojczyźnianą. Współcześnie tradycja jest ciągnięta rzadziej, wciąż jednak jest dość popularna szczególnie w większych miastach Rosji, Białorusi, Kazachstanu, Kirgizji, Turkmenii, Tadżykistanu, Uzbekistanu, Doniecka, Ługańska, Górskiego Karabachu czy Litwy, choć pomniki już mogą być inne. Do 2014 roku także na Ukrainie nierzadko można było spotkać pod pomnikiem Włodzimierza Lenina nowożeńców. Tradycja ta zawędrowała także do innych krajów, nieporadzieckich, np. w Mongolii nowożeńcy składają kwiaty pod pomnikiem Suche Batora w Urdze (ob. Ułan Bator), w Korei Północnej natomiast pod pomnikiem Kima Ir Sena i Kima Dzong Ila w Phenianie.
Grób Nieznanego Żołnierza w Moskwie w Rosji, współcześnie.
Ze Związku Radzieckiego zwyczaj ten przywędrował także do Polski. W Polsce jednak poza Krakowem w zasadzie nie było pomników Włodzimierza Lenina, ale propagowano składanie kwiatów pod pomnikami ważnymi dla ustroju uspołecznionego lub pomnikami wdzięczności Armii Radzieckiej. Niestety nie była to powszechna tradycja, a współcześnie jeszcze rzadsza. Współcześnie w zasadzie tylko w dużych miastach sporadycznie można ją spotkać, ale da się.
Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie w 2015 roku.
Źródło: Forum
W Warszawie był i czasami jest do dzisiaj kultywowany zwyczaj składania kwiatów przez nowożeńców na Grobie Nieznanego Żołnierza. Na zwyczaj ten bywał obierany także Pomnik Małego Powstańca (Dziecko-Bohater) albo pomnik żołnierzy AK poległych w ataku na Dworzec Gdański, który nadaje wyjątkową oprawę takiemu zwyczajowi poprzez rzeźbę przedstawiającą pełną zadumy kobietę z różą w dłoni. Współcześnie na zwyczaj bywa też obierany Pomnik László O’svátha.
W Krakowie na zwyczaj ten obrano oczywiście Pomnik Włodzimierza Iljicza Lenina (obecnie nie istnieje), możliwy również Pomnik Adama Mickiewicza.
W Legnicy zwyczaj składania kwiatów pod pomnikami był kultywowany głównie przez Radzian mieszkających licznie w tym mieście w związku z siedzibą Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej. Zwyczaj obejmował Pomnik Konstantego Rokossowskiego (obecnie przeniesiony do muzeum) znajdujący się tuż przy wyjściu z radzieckiego urzędu stanu cywilnego, a następnie młoda para udawała się pod Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej (obecnie częściowo przeniesiony na cmentarz). W mieście tym znajdowały się aż 4 pomniki Włodzimierza Iljicza Lenina, dlaczego więc upatrzono sobie Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej? Prawdopodobnie chodziło o dostępność, pomniki Lenina znajdowały się na terenach wojskowych lub poza śródmieściem. Najbardziej okazały pomnik Lenina znajdował się przed dowództwem Północnej Grupy Wojsk, gdzie wstęp mieli tylko wybrani. Natomiast Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej był w samym śródmieściu i był poza strefą ograniczonego dostępu na obszarze w pełni cywilnym.
W Szczecinie był to Pomnik Czynu Polaków, gdzie bardzo rzadko zwyczaj ten możemy obserwować i współcześnie. W Świnoujściu był to Pomnik Braterstwa Broni Polskich i Radzieckich Marynarzy (obecnie częściowo przeniesiony na cmentarz), który znajdował się zaraz przy wyjściu z urzędu stanu cywilnego. Żołnierze biorący ślub składali również kwiaty pod Kamieniem Obrońców Wybrzeża na terenie niedostępnym dla ogółu.
Źródło: „Echo” nr 21 (1975)
W Tychach był to Pomnik Walki i Pracy, w Katowicach Pomnik Powstańców Śląskich, w Sosnowcu Pomnik Czynu Rewolucyjnego (obecnie nie istnieje), w Raciborzu Pomnik Matki Polki, w Górze Świętej Anny Pomnik Czynu Powstańczego, w Lublinie Pomnik Nieznanego Żołnierza (obecnie przeniesiony na cmentarz), w Poznaniu Pomnik Bohaterów, a w Zakopanym Pomnik Chałubińskiego i Sabały. W Ostrzeszowie był przypadek złożenia kwiatów przez nowożeńców pod Pomnikiem ku czci Harcerzy Ostrzeszowskich Poległych w Walkach o Niepodległość Polski.
Pomnik Bohaterów w Poznaniu w 1975 roku.
Źródło: Wirtualne Muzeum Historii Poznania
Pomnik Nieznanego Żołnierza w Lublinie w 1978 roku.
Źródło: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”
W Gdańsku promowano, by zwyczaj składania kwiatów przez nowożeńców odbywał się przy słynnym Pomniku Obrońców Wybrzeża. Zwyczaj ten podchwyciła także opozycja i były przypadki składania kwiatów pod Pomnikiem Ofiarom Grudnia 1970.
Pomnik Ofiarom Grudnia 1970 w 1981 roku.
Źródło: Europejskie Centrum Solidarności
O tym, że pomnikowy zwyczaj wciąż bywa stosowany, świadczy sytuacja w Białogardzie. 29 czerwca 2019 odsłonięto tam Pomnik Czesława Niemena, który jest celowo umiejscowiony tuż przy wyjściu z Pałacu Ślubów.
Zwyczaj składania kwiatów pod pomnikami przez nowożeńców współcześnie podchwycił także Kościół Katolicki. Promuje on, by zaraz po ślubie składać kwiaty pod niektórymi pomnikami świętych, m.in. Pomnik św. Jadwigi Królowej Polski w Radomsku, Pomnik św. Walentego Patrona Miasta Bierunia w Bieruniu no i oczywiście pomnikami św. Jana Pawła II: Pomnik Jana Pawła II w Brzegu, Pomnik Jana Pawła II w Głogowie, Pomnik Jana Pawła II w Małkini, Pomnik Jana Pawła II w Mławie, Pomnik o. św. Jana Pawła II w Pile, Dąb Jana Pawła II w Warszawie, Pomnik Jana Pawła II w Zgierzu. Bywa też, że nowożeńcy składają kwiaty po prostu na grobach najbliższych osób.
