Części przewodnika:
Przewodnik po Berlinie (cz. 1/8): polskie upamiętnienia
Przewodnik po Berlinie (cz. 2/8): miejsca Wojska Polskiego
Przewodnik po Berlinie (cz. 3/8): upamiętnienia Luksemburg
Przewodnik po Berlinie (cz. 4/8): upamiętnienia Lenina
Przewodnik po Berlinie (cz. 5/8): upamiętnienia NRD i FCA
Przewodnik po Berlinie (cz. 6/8): polskie groby
Przewodnik po Berlinie (cz. 7/8): inne polskie miejsc
Przewodnik po Berlinie (cz. 8/8): wiadomości użyteczne i dojazd
Głównym upamiętnieniem polskich żołnierzy w Berlinie i całych Niemczech jest opisany w części pierwszej Pomnik Żołnierza Polskiego i Niemieckiego Antyfaszysty (Denkmal des polnischen Soldaten und deutschen Antifaschisten), jednak swoim miejscem nie nawiązuje do kierunku natarcia Wojska Polskiego.
Jedynym upamiętnieniem na kierunku natarcia Wojska Polskiego jest tablica upamiętniająca żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego, znajdująca się przy budynku Politechniki Berlińskiej, odsłonięta w 2020 roku, którą opisano w części 1 przewodnika.
Także nieliczne w Berlinie miejsca spoczynku polskich żołnierzy nie nawiązują do kierunku natarcia. O polskich grobach wojennych jest osobna część przewodnika.
W tej części zostały opisane miejsca istotne w czasie walk, które jednak nie zostały urządzone jako polskie miejsca pamięci narodowej. Zdjęcia współczesne uzupełniono zdjęciami archiwalnymi.
Zamek Szarlotogród
(Schloß Charlottenburg)
Znajdowało się tutaj dowództwo 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, o czym nie wspomina się na tablicy opisującej dzieje zamku ani w innych miejscach.
Miejsce: Wał Szpandawski 20, 22 (Spandauer Damm 20, 22)
Dworzec szybkiej kolei miejskiej Berlin Zwierzyniec
(S-Bahnhof Berlin-Tiergarten)
Zatknięto polską chorągiew. Było to miejsce cięższych walk, po których wzięto wielu jeńców.
Miejsce: Szosa Szarlotogrodzka (Charlottenburger Chaussee, obecnie Straße des 17. Juni)
Berlińska Kolumna Zwycięstwa
(Berliner Siegessäule)
Zatknięto 3 polskie chorągwie. Najpierw na trzecim poziomie, potem na drugim i ostatecznie na szczycie. Na pamiątkę tego wydarzenia obchodzimy 2 trawnia Święto Symboli Polski. O tym wydarzeniu także nie wspomniano na tablicy dla zwiedzających koło Kolumny.
Warto wiedzieć, że zatknięcie polskiej chorągwi na Kolumnie Zwycięstwa było wobec Niemców znacznie bardziej wymownym czynem zwycięstwa niż osławione zatknięcie Sztandaru Zwycięstwa na Sejmie Rzeszy (Reichstag) przez Armię Radziecką. Sejm Rzeszy był miejscem znaczącym głównie dla samych Radzian, niekoniecznie dla Niemców. Co innego Kolumna Zwycięstwa, którą postawiono właśnie dla upamiętnienia zwycięstw pruskich.
Miejsce: Wielka Gwiazda (Großer Stern)
Brama Brandenburska
(Brandenburger Tor)
Zatknięto chorągwie polską i radziecką. Było to miejsce końcowe walk.
Kronikarskie ujęcia filmowe przedstawiające Bramę Brandenburską z polską chorągwią pokazano w głównym wydaniu Dziennika Telewizyjnego z 2 trawnia 1985 oraz w niemieckim filmie dokumentalnym „Szturm Berlina” z 2000 roku.
Scenę zatknięcia chorągwi na Bramie Brandenburskiej zagrano w filmie pt. „Ostatnie dni (Kierunek Berlin cz. 2)”. Sceny tej jednak nie nagrywano w Berlinie a na lotnisku polowym w Aleksandrowie Łódzkim w 1968 roku, gdzie postawiono kopię Bramy Brandenburskiej w skali 1:1 wraz z przyległą ulicą, kilkoma budynkami i niektórymi wnętrzami budynków – wszystko na podstawie wskazań rzeczywistych uczestników wydarzeń w Berlinie. Następnie ekipa serialu pt. „Czterej pancerni i pies” poprosiła aby makiety na razie nie rozbierać i w 1969 roku również nagrała sceny pod Bramą Brandenburską z chorągwiami, widoczne w odc. 20 „Brama”. Zrzut z tego filmu współcześnie ubarwiono i zrobiono z niego mema. Scenografię z Bramą Brandenburską w Aleksandrowie Łódzkim wykorzystano jeszcze w filmie dokumentalnym „Berlinerstrasse 1 maja 1945”.
O wydarzeniu śpiewa też zespół Sztorm 68 w utworze pt. „Na Zachód!”.
Miejsce: Plac Paryski (Pariser Platz)
Sejm Rzeszy
(Reichstag)
Wojsko Polskie nie brało udziału w zdobywaniu tego budynku, choć leży tuż przy Bramie Brandenburskiej. Istnieją doniesienia, że także na tym budynku powieszono polską chorągiew, nie na szczycie lecz z któregoś okna, gdzieś z boku. Inne doniesienia mówią o tym, że jednym z trzech żołnierzy Armii Czerwonej wieszających słynny Sztandar Zwycięstwa był Polak, Emil Pietrzyk z Wisły Małej. O tym kto dokładnie wieszał Sztandar Zwycięstwa krążą różne wersje, a w bitewnym zamieszaniu mogło dochodzić do zmian podczas wnoszenia. Wersja z Polakiem jest jednak najmniej rozpowszechniona. Oba zdarzenia, zarówno polska chorągiew jak i Polak przy Sztandarze Zwycięstwa, są niepewne, znane tylko z pojedynczych przekazów i możliwe że nie wystąpiły. Nawet jeśli nie wystąpiły, to przecież nasze zwycięstwo było wspólne i chociażby z tego względu należy pamiętać o znaczeniu Sejmu Rzeszy i powiewającego nad nim Sztandaru Zwycięstwa wobec zwycięstwa Polski nad Niemcami.
Miejsce: Plac Republiki 1 (Platz der Republik 1)
9 trawnia 2015 w Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności, 70. rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem, grupa osób upamiętniła udział polskich żołnierzy w zdobywaniu Berlina. Przeszli w mundurach Wojska Polskiego tamtego okresu, z oryginalnymi orłami na czapkach, w kierunku przeciwnym do natarcia, wcielając się w role grupy zawieszającej polską flagę na Berlińskiej Kolumnie Zwycięstwa 2 trawnia 1945.
Chorągiew Polski została wykonana według opisu chorągwi Polski nad Berlinem, drzewcem była gałąź wycięta z lasu, a materiał został połączony niemieckim drutem telefonicznym.
Zobacz zdjęcia: część 1, część 2, część 3, część 4.
Podobną wyprawę zorganizowała inna grupa 8 trawnia 2018, przechodząc drogę natarcia polskich żołnierzy w mundurach tamtego okresu.
Zobacz zdjęcia: tutaj.
Części przewodnika:
Przewodnik po Berlinie (cz. 1/8): polskie upamiętnienia
Przewodnik po Berlinie (cz. 2/8): miejsca Wojska Polskiego
Przewodnik po Berlinie (cz. 3/8): upamiętnienia Luksemburg
Przewodnik po Berlinie (cz. 4/8): upamiętnienia Lenina
Przewodnik po Berlinie (cz. 5/8): upamiętnienia NRD i FCA
Przewodnik po Berlinie (cz. 6/8): polskie groby
Przewodnik po Berlinie (cz. 7/8): inne polskie miejsca
Przewodnik po Berlinie (cz. 8/8): wiadomości użyteczne i dojazd
